Legenda
seier at Sunniva var ei kristen Irsk kongedatter som levde på 960-talet som for å ungå
ein hedensk beiler som hadde gjeve henne valet mellom ekteskap eller å få riket hærteke
røymde frå Irland med eit stort fylgje på tre skip som dreiv uten åra og segl mot
Norges kyst. Eit av skipa dreiv i land på Kinn i Sunfjord der det seinare
vart bygd ei mellomalderkyrkje under ei hole oppe i fjellsida . Dei to andre skipa stranda
på øya Selje like ved Stat og dei søkte tilflukt i ei hole der som seinare vart kalla
Sunniva hellaren . Dei hedenske Nordmennene under Håkon Jarl ville jage vekk dei
framande og gjekk til angrep på Sunniva og hennar fylgje, men etter Sunnivas bøn til Gud
om hjelp om å sleppe og falle i hendene på hedningane blei hola som dei hadde søkt
tilflukt i lukka av nedstyrtande klippeblokker.
Snart begynte det å
skje underlige tegn på øya. Då ein hemmileghetsfull lyssøyle seinare viste seg over
Selje lot Olav Tryggvason i 996 martyranes bein bli samla , Sunnivas legeme vart da
angiveleg funne heilt uforandra og blei skrinlagt. Ho blei vår fyrste innenlandske
helgen. Snart vart denne heilagdomen på Selja eit mykje vitja pilgrimsmål og der var og
ei vasskjelde på øya som vart sagt hadde helbredande virkning.
Sunnivas lik blei i år 1170 overført fra
Selje til Kristkirken i Bergen. Ho er Bergens skytshellgen men blei også dyrka som lokal
helgen andre stader på Vestlandet.
Olav Trygvason skal ha
bygd ei tre kyrke ved hola der likene av Sunniva og «Seljemennene» blei funne. Etter
1100-talet anla benediktinermunker eit kloster på Selje som blei innvia til den engelske
helgenen Albanus, som legenden gjorde til bror og ledsager av Sunniva. Dette anlegget
faller som ruinene viser , i to deler : høgt oppe under det utoverhengande fjellet
«Sunnivahola» og «Salen» (mulig ein Mikaelskyrke) samt Selje kyrka med terasser, og
nede på sletta nær havet sjølve klosteret, dominert av den treskipa klosterkyrkas
massive romanske tårn, 14 m høgt.
Klosteret som sansyneleg ikkje
var fult utbygd før på 1300-talet er blitt restaurert endel . Selje kloster var det
første vest norske bispesete og vart oppretta under Olav Kyrre i 1070.
Sunnivas festdag var 8.
Juli og vart kalla Seljumannamesse, kvart år på den nærmaste søndagen før, blir det
halde friluftsgudsteneste (seljumannamesse) i kloster ruinane på Selje øyna.